ضمانت نامه بانکی عبارت است از تعهد غیر قابل برگشت یک بانک به پرداخت وجه مورد ضمانت در صورت عدم ایفای تعهدات تحت قرارداد توسط شخص ثالث (فروشنده یا متعهد انجام قرارداد).
ضمانت نامه بانکی تعهدی است که بانک در قبال قرارداد متقاضی با کارفرما صادر می‌نماید و در صورت درخواست کارفرما به هر دلیل بانک وجه ضمانت نامه را بدون قید و شرط به کارفرما " ذینفع "پرداخت می‌نماید.
ضمانتنامههای بانکی در سطح داخلی و بین‌المللی اقسام مختلفی دارند که حسب توافق طرفین، تنظیم و اجرا می‌شوند. برای شرح موضوع و به عنوان نمونه به اقسام ضمانت‌هایی که در قراردادهای دولتی استفاده می‌شود، می‌پردازم.
برای تضمین قراردادهایی که یک طرف آنها دولت است (معاملات دولتی)، وجود ضمانتنامه معتبر ضرورت دارد و یکی از ابزارهایی که برای ضمانت این معاملات پذیرفته شده، ضمانتنامه بانکی است. مطابق با ماده 2 آیین‌نامه تضمین برای معاملات دولتی (مصوب 4/8/1382 و اصلاحی مورخ 17/4/1383 هیأت وزیران)، «انواع تضمین قراردادها از نظر موضوع کاربرد آنها در قرارداد به شرح زیر است:»
الف. تضمین شرکت در مناقصه (وجه التزام) ب. تضمین انجام تعهدات ج. تضمین پیش‌پرداخت د. تضمین حسن انجام کار.
مطابق با ماده 3 همین آیین‌نامه، برای تضمین هرکدام از این معاملات، می‌توان از ضمانتنامه بانکی یا ضمانتنامه مؤسسات اعتباری غیر بانکی استفاده کرد.
انواع ضمانتنامههای بانکی از نقطه نظر موضوعی
1- ضمانتنامه شرکت در مناقصه / مزایده (tender guarantee)معمولاً هنگام خرید کالا و اجرای طرحها و یا در حالت فروش کالاها در سطوح بین المللی بخصوص در بخش‌های دولتی و عمومی سازمانها و دستگاه‌های ذیربط موظفند مراتب را از طریق جراید و رسانه‌های گروهی اعلام نموده تا پیشنهاد کنندگان با ارائه بهترین پیشنهاد بتوانند در مناقصه یا مزایده شرکت نمایند.
پیشنهاد کنندگان می‌بایست با ارائه ضمانتنامه و مشخصات فنی و پیشنهاد قیمت، جدی بودن قصد شرکت خود را اعلام نمایند و همچنین نشان دهند که آنها قصد خارج شدن از تشریفات مناقصه / مزایده قبل از اتمام آن را نداشته و یا در صورت برنده شدن در مناقصه یا مزایده قرارداد متعاقب آن را امضا خواهند نمود.
2- ضمانتنامه حسن انجام کار/ تعهدات (good performance guarantee )از نظر ماهیتی می‌توان ضمانتنامه حسن انجام کار ( GPG) را همتای اعتبارات اسنادی تلقی کرد. همانگونه که یک اعتباراسنادی ، پوشش پرداختی را از طرف خریدار در صورت عملکرد صحیح فروشنده بر اساس شرایط مندرج در اعتباراسنادی برعهده دارد ، یک ضمانتنامه حسن انجام کار نیز پوشش پرداخت واردکننده یا کارفرما در حالتی که صادرکننده یا پیمانکار تعهدات خود را ایفا نکرده یا بموقع و یا کامل و مناسب عمل ننماید را تضمین می‌نماید.
مبلغ ضمانتنامه حسن انجام کار در صدی از مبلغ قرارداد منعقده می‌باشد و میزان آن بر اساس توافق طرفین تعیین و اعلام می‌شود که معمولا ً بین 5 تا 10 درصد است اما با توجه به شرایط قرارداد درصد آن می‌تواند افزایش یابد .
3- ضمانتنامه پیش پرداخت (advance payment guarantee) در اغلب قراردادهای پایه ای و اصلی، صادرکننده یا پیمانکار برای دریافت درصدی از ارزش قرارداد که معمولاً بین 5 تا 30 درصد است با کارفرما یا خریدار به توافق می‌رسند زیرا طرف قرارداد نیاز به پیش دریافت دارد تا بتواند از این طریق منابع مالی لازم و اولیه را جهت اجرای تعهدات و یا قرارداد خود تامین نماید. در مقابل واردکننده و یا کارفرما به منظور پرداخت چنین مبلغی نیاز به تضمین دارد که این تضمین از طریق ارائه ضمانتنامه پیش پرداخت(APG ) تامین می‌شود.
4- ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان (retention money guarantee)معمولاً در قراردادهای ساخت یا پروژه ای، مبالغی بعنوان پرداخت‌های میانی انجام می‌شود اینگونه پرداخت‌ها در زمانیکه مهندسی پروژه تائید می‌کند که قسمتی از پروژه به اتمام رسیده یا تائید آزمایش نصب فاز مربوطه ارائه شده صورت می‌گیرد.
این پرداخت‌های میانی پیمانکار را قادر می‌سازد تا نقدینگی لازم را در طول مدت انجام عملیات پروژه در اختیار داشته باشد از طرفی کارفرما، درصدی از این مبالغ پرداختی را که بین 5 تا 10 درصد است با توجه به حجم پروژه نزد خود نگه می‌دارد تا در نهایت پس از پایان پروژه و پس از اطمینان از حسن اجرای کار و انجام عملیات مربوطه، مبالغ مکسوره را بنفع پیمانکار آزاد نماید.
کارفرمایان و پیمانکاران اغلب موافقت می‌کنند که این مبالغ کسر شده که به کسور وجه الضمان معروف است بنفع پیمانکار آزاد نماید، مشروط به اینکه در مقابل ضمانتنامه ای تحت عنوان ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان صادر شود. ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان می‌تواند در صورتی که پیمانکار از تعهد خود در مورد اتمام پروژه قصور ورزید مورد مطالبه قرار گیرد.
5- ضمانت نامه گمرکی (customS guarantee) این نوع ضمانتنامه زمانی کاربرد پیدا می‌کند که متقاضی صدور ضمانتنامه درخواست حضور در نمایشگاه بین المللی در کشوری دیگر را دارد و یا در زمانی که برای پروژه نیاز به ورود تجهیزات خاص بطور موقت باشد، برای اینکه متقاضی ضمانتنامه حقوق گمرکی را پرداخت نکند مبادرت به تقاضای صدور این نوع ضمانتنامه بنفع گمرک کشور میزبان می‌نماید.
گمرک کشور مربوطه در صورتی که کالای مورد نظر در زمان مقرر از کشور خارج نشود و یا اینکه حقوق و عوارض گمرکی پرداخت نشود می‌تواند ضمانتنامه مورد بحث را مورد مطالبه قرار دهد .
6- ضمانتنامه تعهد پرداخت (payment guarantee) یک ضمانتنامه می‌تواند برای پوشش موارد بسیاری از تعهدات پرداخت صادر شود مثلاً در ارتباط با تضمین قرارداد فروش، قراردادهای اجاره ، قراردادهای ساخت، وام، اوراق قرضه یا هر تعهد مالی دیگری می‌توان از ضمانتنامه تعهد پرداخت استفاده نمود.
در سال‌های اخیر تقاضای صدور ضمانتنامههای تعهدات جهت جایگزینی با اعتباراسنادی بطور چشمگیری افزایش یافته است و تفاوت دو ابزار در این است که تسویه حساب و پرداخت تحت اعتبارات اسنادی عادی زمانی انجام می‌شود که دیگر طرفهای درگیر در اعتباراسنادی وظایف تعریف شده خود را به تحقق رسانده باشند، در حالیکه ذینفع یک ضمانتنامه تعهد پرداخت، در وهله اول باید وجه را از خریدار یا متعهد اصلی دریافت نماید و در صورتیکه خریدار در پرداخت خود قصور ورزد ذینفع با مراجعه به بانک می‌تواند وجه ضمانتنامه را مطالبه نماید.
7- سایر ضمانت نامه هاضمانت نامه‌های بانکی علاوه بر پوشش ریسکهای مختلف که در بالا به آن اشاره شد می‌تواند برای پوشش بسیاری دیگر از انواع خطرات که در مبادلات تجاری و بین المللی وجود دارد مورد استفاده قرار گیرد.
ضمانت نامه‌های قضایی که یکی از مهمترین انواع آنها "ضمانتنامه رفع توقیف کشتی" می‌باشد را می‌توان از این گروه برشمرد.
صدور ضمانتنامه عمل تجاری محسوب می‌شود. هرچند این اسناد، با برات و اسناد قابل انتقال دیگر مثل چک و سفته تفاوت دارند.
انتهای پیام/