امروزه یکی از موارد مهم در بهره برداری از معادن و واحدهای صنعتی، مدیریت ضایعات با دوهدف جلوگیری از آلودگی محیط زیست و استفاده بهینه و ارزش افزا از ضایعات است.
بخش معدن:
خرده سنگ هایی که حین عملیات استخراج تولید می شوند. بویژه در زمانی که سنگ دارای کیلواژ، درزه، شکاف و شکستگی باشد و درزه های موجود در سنگ به یکدیگر نزدیک باشند .حدود 20 درصد از ضایعات به صورت سنگ لاشه ایجاد می شود که این مواد به عنوان محصولات جانبی معدن بحساب می آیند. 25% از باطله های معادن سنگ ایران بازیافت می شود.
بخش فرآوری:
سنگ های شکسته غیر قابل استفاده، اضافات حاصل از برش سنگ معدن، لجن حاصل از رسوب گیری آب استفاده شده در واحد برش. در کارخانجات سنگ به طور کلی به سنگ هایی که ابعاد آنها از cm10 *cm10 کمتر باشد سنگ باطله اطلاق می شود.
بررسی ها نشان می دهد میزان باطله حاصل از معادن سنگ ایران 2 برابر استاندارد جهانی می باشد. بیشترین نوع ضایعات از سنگ چینی و کمترین از سنگ گرانیت تولید می شود.
عوامل مهم در تولید ضایعات و باطله سنگ:
1- شکاف های مهم در کوپ وارده به کارخانجات، که موقع برش توسط قله بر باعث ایجاد ضایعات شده و از استحکام معمول محصول نیز می کاهند.
2- حمل و نقل نامناسب که غالبا باعث ایجاد شکستگی در لبه ها، ترک ها و یا خراش در سطح ساب خورده می شود و ایجاد ضایعات می کند.
3- برش توسط دستگاه بلوک بر
4- برش توسط اره های چند تیغه ای
5- عملیات چکش خواری
6- عدم امتداد لایه ها بموازات راستای چین خوردگی سنگ
7- وجود گسله ها و درزه ها در سنگ
8- سنگ های واقع در نواحی شکسته
9- عدم استخراج در جهت عکس شیب طبقات
10- ضربه انفجار در معادنی که بروش انفجاری استخراج می نمایند، سبب تولید درزه به میزان زیاد می شود که در زمان برش یا سیقل منجر به پلاک و ایجاد ضایعات می گردد.
11- برش سنگ توسط سیم برش
بازیافت ضایعات سنگ:
استفاده در واحدهای سنگ کوبی به منظور تهیه موزاییک، خاک سنگ، سنگ نمره موزاییک، شن و ماسه، سنگ مصنوعی، استفاده در زیر سازی جاده ها، راه ها و پر نمودن اراضی پست، تهیه بلوک و استفاده در حصار کشی و ... عمده ترین راهکارهای بازیافت و استفاده مجدد باطله هاست که مورد نظر صاحبان صنایع می باشد.
موارد کاربرد ضایعات سنگ:
صنعت سیمان، مصنوعات سنگی و هنری، مجسمه سازی، پودر سنگ، کاشی سنگی، سنگ موزاییک، کاشی سنگی، سنگ مصنوعی، صنایع شیمیایی،تولید کاغذ، پلاستیک سازی، سنگفرش، مصالح ساختمانی، ظروف سنگی، جواهر سازی، تولید سیمان مصنوعی برای ساختن آجر و مصالح ساختمانی، زیر سازی جاده ها، بعنوان موج شکن و...
روش های بهبود وضعیت بازیافت در صنعت سنگ:
1- استفاده از تجارب واحدهای فرآوری سنگ های پیشرو در مدیریت بهینه باطله
2- توسعه واحدهای سنگ کوبی به منظور بازیافت بیشتر ضایعات سنگبری ها و افزایش مصرف باطله برای مقاصد سودمند با حمایت شهرداری از بخش خصوصی
3- تشویق واحدهای سنگ کوبی جهت استفاده از باطله های واحدهای فرآوری به عنوان مواد اولیه به جای استفاده از خرده سنگ ها و باطله های معادن
4- ارائه آموزش های لازم به واحدهای فرآوری سنگ جهت تفکیک و نگهداری جداگانه انواع ضایعات سنگبری و پرهیز از اختلاط آن ها با لجن و همچنین با یکدیگر جهت تسهیل استفاده مجدد توسط کارخانه های سنگ بری
5- جایگزینی استفاده از باطله ها در تولید شن و ماسه به جای استفاده از معادن شن و ماسه
6- کاهش باطله های سنگبری از طریق:
اصلاح شیوه برش در معدن سنگ، بریدن با سنگ بر و به صورت قالبی و مکعبی
اصلاح شیوه برش در کارخانه با بهره مندی از دستگاه های برش پیشرته و شیوه های نوین برش
آموزش و بکارگیری کارگران ماهر و آشنا به روش های جدید