رشته خراطی سنگ یکی از رشته های صنایع دستی سنگی است .تراشیدن دورانی یک قطعه سنگ بوسیله چرخ خراطی ، برای ساخت اشیایی با حجم متقارن ومدور را خراطی می گویند . اشیایی مثل دیگ ، دیگچه ، هاون، قندان، قدح ،گلدان ،پايه هاي ميز و...از توليدات اين هنر هستند .
تاریخچه
از گذشته های دور هنر ساخت اشیا و ظروف مدور سنگی به روش خراطی در ایران رواج داشته است . البته باید گفت که در سالیان دور برای ساخت این اشیا از ابزاری چون کلنگ ، تیشه ، قلم و چکش استفاده می شد ولی با ساخت دستگاه خراطی سنگ ، که دستگاه ساده ای بود و کمانه ای آ ن را به حرکت در می آ ورد ، ساخت و پرداخت این اشیا آسانتر شد .کم کم جای این دستگاه را دستگاههای پیشرفته ماشینی گرفت .در استان قزوین نیز از دیر باز هنرمندانی در این رشته فعالیت می کرده اند . شاید زمان کوتاهی این هنر در شهر قزوین از رونق افتاد ولی با حمایت بعضی از ارگانهای متولی این هنر دوباره در این استان احیا شده است و آثار زیبای این هنر را در شهر قزوین می توان مشاهده کرد .آثاری چون گلدان، قندان ،پایه ستون ،نرده های سنگی و...
مواد اولیه
در هنر خراطی سنگ، از سنگ های متنوعی می توان استفاده کرد .سنگهایی مثل سنگ هرسین ، مرمر سفید ،مرمر سبز، تراورتن ، سنگ چینی و...
ابزار وتجهیزات
ابزار مورد استفاده برای ساخت محصولاتی به روش خراطی سنگ از این قرار است ؛دستگاه برش، دستگاه تراش، مته های مختلف ( كه در ساخت ظروفي مثل قندان ويا گلدان استفاده مي شود )، کاغذ سمباده و یا سنگ سمباده به همراه آب .
مراحل تولید
برای تولید و آماده سازی یک محصول به روش خراطی ابتدا با دستگاه برش، سنگ را برش می دهند .اندازه سنگ برش خورده باید تا حدودی به اندازه محصول نهایی نزدیک باشد. برش اولیه سنگ بیشتر به صورت مکعب مربع یا مستطیل و یا چند ضلعی است .
در مرحله بعد یک سنگ به عنوان نگهدارنده به سنگ اصلی چسبانده می شود . این سنگ ارتفاع کمتری دارد ولی مقطع آن به اندازه مقطع سنگ اصلی است .این کار توسط چسب سنگ انجام می گیرد .در این حالت سنگ مورد نظر راحت تر بر روی دستگاه تراش نصب می شود.بعد با استفاده از دستگاه تراش که مته های مختلفی بر سر آن نصب می شود و در اصل هنر هنرمند خراط ، سطح بیرونی و داخلی سنگ را به فرم دلخواه تراش می دهند.
( البته در گذشته از دستگاههاي سنگتراشی قدیمی که کمانه ای آن را به حرکت درآورده و زه آن به دور یک محور چوبی ( که با قیر به سنگ متصل شده ) قرار داشت ،استفاده مي شد روش كار دستگاه به صنعتگر امکان می داد تا با عقب و جلو بردن کمانه ، رویه ی بیرونی سنگ را پرداخت کند
در مرحله آخر با استفاده از سنگ سمباده و کاغذ سمباده سطح بیرونی وداخی کار را صیقلی می کنند.در حین انجام این کار با اسفنجی سطح بيروني ويا داخلي حجم سنگی خیس نگه داشته می شود.پس از آماده شدن کار با استفاده از دستگاه برش، سنگ نگهدارنده را از حجم اصلی جدا می کنند . اکنون محصول مورد نظرآماده است .
از هنر خراطی برای ساخت دیزی های بدون دسته ، کاسه ، گلدان ، قندان ، قاب عکس ،سرویس های رومیزی اداری ، میله های طارمی نرده و ...استفاده می شود .