مجموعه هاي افيوليتي يا كمپلكسهاي فوق بازي آلپي نخستين بار توسط برونيار درسال هاي 1827 - 1813 ميلادي مورد بررسي قرار گرفتند، اما در واقع نخستين توصيف جامع از افيوليت ها توسط استينمن در سال 1927 صورت گرفت. همان طور كه مي دانيد، افيوليت نام يك سنگ نيست، بلكه مجموعه اي از سنگ هاي آذرين فوق بازي-بازي دروني و بيروني (گابرو- بازالت) و رسوبات دريايي را شامل مي شود. استينمن بابررسي افيوليت ها در مناطق مختلف دنيا از جمله ايتاليا چنين نتيجه گرفت كه درافيوليت ها همواره سه گروه سنگ شناسي شامل سنگهاي فوق بازي سرپانتيني شده،اسپيليت ها (بازالت هايي زيردريايي كه متحمل متاسوماتيزم سديم شده اند) و چرت ديده مي شوند. كشف اين موضوع سبب گرديد كه قاعده مذكور تحت عنوان هم نشيني سه گانه يا تثليث استينمن شهرت يابد.
مجموعه هاي افيوليتي يا كمپلكسهاي فوق بازي آلپي نخستين بار توسط برونيار درسال هاي 1827 - 1813 ميلادي مورد بررسي قرار گرفتند، اما در واقع نخستين توصيف جامع از افيوليت ها توسط استينمن در سال 1927 صورت گرفت. همان طور كه مي دانيد، افيوليت نام يك سنگ نيست، بلكه مجموعه اي از سنگ هاي آذرين فوق بازي-بازي دروني و بيروني (گابرو- بازالت) و رسوبات دريايي را شامل مي شود. استينمن بابررسي افيوليت ها در مناطق مختلف دنيا از جمله ايتاليا چنين نتيجه گرفت كه درافيوليت ها همواره سه گروه سنگ شناسي شامل سنگهاي فوق بازي سرپانتيني شده،اسپيليت ها (بازالت هايي زيردريايي كه متحمل متاسوماتيزم سديم شده اند) و چرت ديده مي شوند. كشف اين موضوع سبب گرديد كه قاعده مذكور تحت عنوان هم نشيني سه گانه يا تثليث استينمن شهرت يابد.
يك مجموعه كامل افيوليتي به ترتيب از پايين به بالا از واحدهاي زير تشكيل شده است (بوديه و نيكلاس، 1985(:
الف) پريدوتيت (شامل دونيت و هارزبورژيت) با فابريك تكتونيكي (تكتونيت) در بخش قاعده اي
ب) انباشت ها يا كومولاهاي پريدوتيتي، گابروهاي لايه اي و پلاژيوگرانيتها
ج) دايك هاي صفحه اي با تركيب بازالتي تا كراتوفيري
د) گدازه هاي بالشي با تركيب بازالتي
ه) رسوبات پلاژيك و نهشته هاي فلزي نظير اكسيدهاي آهن و منگنز در بالاترين بخش مجموعه افيوليتي قرار داشته و گاهي نيز به صورت بين لايه اي با گدازه ها يافت مي شوند.
نمايش نيمرخ زمين شناسي افيوليت ها، بر اساس افيوليت اسماعيل در عمان(بوديه و نيكلاس، 1985 )
لازم به ذكر است در برخي از مجموعه هاي افيوليتي همه واحدهاي فوق ديده نمي شود و احتمال دارد از پنج عضو مذكور يك يا دو عضو در منطقه ديده نشوند. دراين حالت اصطلاحاً افيوليت مذكور را افيوليت گسيخته مي نامند. همچنين در صورتيكه در اثر عملكرد تكتونيك، نظم و توالي كه در مجموعه افيوليتي ذكر شد، از بين رود از اصطلاح افيوليت ملانژ يا آميزه افيوليتي استفاده مي شود كه معادل آميزه رنگين نيزمي باشد.
محيط تكتونيكي افيوليت ها: تنها محيط تكتونيكي مطرح براي افيوليت ها تا سال1972 ، پشته هاي ميان اقيانوسي بود. در اين حالت، افيوليت ها در پشته هاي ميان اقيانوسي ايجاد شده و بعدها در اثر فرايندهاي تكتونيكي بر روي حاشيه قاره فرارانده مي شوند.در سال 1973 مياشيرو در بررسي افيوليت هاي ترودوس اعلام كرد كه افيوليت مذكور، در يك محيط جزيره قوسي ايجاد شده است. امروزه علاوه بر محيط هايي نظير پشته هاي ميان اقيانوسي و جزاير قوسي، محيط هاي ديگري نظير حوضه هاي حاشيه اي و گسل هاي تراديسي (ترانسفرم) نيز براي تشكيل افيوليت ها در نظر گرفته مي شود.
نكته مهم آن كه كليه كانسارهاي كروميت انباني شكل در حوضه هاي حاشيه اي تشكيل شده اند و افيوليت هاي پشته ميان اقيانوسي فاقد كاني سازي كروميت هستند ( اي وانز2000)
پراكندگي زماني افيوليتها: قديمي ترين افيوليت هاي شناخته شده، مربوط به پروتروزوئيك با سني در حدود 800 ميليون سال مي باشند. افيوليت ها علاوه بر پركامبرين (پروتروزوئيك) در فانروزوئيك نيز تشكيل شده اند. شايان ذكر است كه تمركز اصلي افيوليت ها در محدوده مزوزوئيك - سنوزوئيك است (مورز و همكاران،2000 ). سن اغلب ذخاير كروميت انباني شكل، پالئوزوئيك يا جوان تر بوده و سن بسياري از آن ها در محدوده مزوزوئيك- ترشيري است (گيل، 2010 ).
طبقه بندي افيوليت ها: نيكولاس ( 1989 ) افيوليت ها را بر اساس نرخ گسترش بستر اقيانوس (كه بر روي درجات ذوب بخشي تأثير مي گذارد) به دو گروه زير تقسيم نموده است:
1. افيوليت هاي نوع هارزبورژيتي كه به اختصار با HOT نمايش داده مي شوند. در اين نوع افيوليت، نرخ گسترش بستر اقيانوسي سريع (بيش از 2 سانتي متر در سال) ودرجه ذوب بخشي، بالا است.
2. افيوليت هاي نوع لرزوليتي كه به اختصار با LOTنشان داده مي شوند. اين نوعافيوليت، با نرخ كمتر گسترش بستر اقيانوسي (كمتر از 1 سانتي متر در سال) و درجهذوب بخشي پايين مشخص مي شوند.
در افيوليت هاي نوع هارزبورژيتي، بخش فوق بازي عمدتاً از هارزبورژيت و دونيت تشكيل شده، حال آنكه در نوع لرزوليتي، اين بخش اساساً از لرزوليت تشكيل شده است. وجه تمايز افيوليت هاي HOT و LOTدر موارد متعددي نظير رسوبات بخش فوقاني، ليتولوژي بخش بازي و غيره نيز مي باشد كه در اينجا از بحث درخصوص آن خودداري مي شود. اصولاً افيوليت هاي هارزبورژيتي حاوي ذخاير كروميتي انباني شكل بوده و نوع لرزوليتي فاقد كاني سازي كروميت است. نكته قابل ذكر آن كه غالب افيوليتهاي ايران از نوع هارزبورژيتي هستند.