سنگهايي كه در ساختمان مصرف مي‌شوند به يكي از صورتهاي طبيعي مانند قلوه‌سنگ، كار شده مانند بادبر و خرد شده مانند شن و ماسه هستند.منشاء سنگهاي ساختماني ممكن است آذري، ته نشسته يا دگرگون باشد. از نظر تركيب شيميايي بيشتر سنگها را مي‌توان به سه دسته سيليسي، سيليكاتي و آهكي گروه‌بندي نمود.
شكل نهايي سنگها در موقع مصرف يا به حالت طبيعي است يا به صورت كار شده، همچنين سنگهاي ساختماني ممكن است باربر يا تزئيني باشند، در پاره‌اي موارد سنگها نقش باربر و تزئيني را توأماً ايفا مي‌نمايند.
1-2 ويڿگيها و حداقل حدود قابل قبول
سنگهاي مصرفي بايد از نظر بافت و ظاهر، يكنواخت و بدون ترك بوده و عاري از رگه‌هاي خاكي، مارني، ميكايي، اليوين، پيريت، تركيبات سولفاتي و سولفيدي [حداكثر SO3 به (1%) وزني محدود مي‌گردد] و ساير موادي باشد كه در اثر عوامل جوي و هوازدگي خراب مي‌شوند و به استحكام سنگها لطمه مي‌زنند.
تاب فشاري سنگها براي كارهاي بنايي باربر نبايد كمتر از اندازه مشخص شده در نقشه‌ها و مشخصات بوده و در هر حال نبايد كمتر از 15 مگاپاسكال (هر Mpa ، حدود 10 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع) باشد. سنگهاي مصرفي در اقليمهاي سرد بايد در برابر يخبندان پايدار بوده و ضوابط مندرج در مشخصات و استانداردهاي مربوطه را پاسخگو باشند.
جذب آب، ميزان حل شدن در آب، تخلخل، پايداري در برابر هوازدگي (اثر گازهاي O2 ، CO2 ، COSO3 ، SO2 ، بخار آب، وزش باد، پرتوهاي خورشيدي و مانند اينها)، اسيدها و قلياها در مواردي كه سنگها در معرض عوامل گوناگون قرار مي‌گيرند، بايد با استانداردهاي مربوطه تطابق نمايد. سختي، مدول الاستيسيته، نرم شدن سنگها در آب و كاهش تاب آنها پس از آزمايش يخزدگي نيز در محاسبات استاتيك بايد مد نظر قرار گيرد. در كفهاي پر آمد و شد و پله‌ها پايداري سنگ در برابر سايش و ضربه بايد با مورد مصرف آن متناسب باشد.
در مورد سنگهاي نما ضريب انبساط حرارتي كانيهاي مختلف سنگ و همچنين ملات پشت آن بايد در يك حدود باشد تا از خرد شدن سنگ و جدا شدن آن از ملات جلوگيري به عمل آيد. ميزان رنگ‌پريدگي سنگهاي تزئيني نماي خارجي ساختمان در اثر آفتاب و هوازدگي نيز از اهميت ويڿه‌اي برخوردار است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.
جذب آب سنگهاي رگي حداكثر (5%) و ضريب نرم شدن[1] سنگ در آب، در مورد سنگهاي باربر و نما دست كم (70%) است. جذب آب مجاز در استاندارد ايراني براي سنگهاي آهكي متراكم (15%)، سنگهاي آهكي متخلخل (25%) و در مورد توفها (30%) ذكر شده است.
سطوح نماي سنگ بايد يكنواخت و به بهترين وجه كلنگي، تيشه‌اي، چكشي يا صيقلي شود به نحوي كه رگه‌ها و نقش طبيعي آن به خوبي مشخص باشد.
حداقل ريشه در سنگهاي لاشه سرتاسري (يا عمقي) در صورتي كه ضخامت ديوار اجازه دهد 500 ميليمتر، در سنگهاي كله 400 ميليمتر و در سنگهاي راسته به اندازه ارتفاع سنگ خواهد بود. ارتفاع سنگ ريشه‌دار در نما نبايد از عرض و ريشه آن بيشتر باشد. حداقل عرض و ارتفاع سنگ بادبر در نما به ترتيب بايد 200 و 150 ميليمتر و حداكثر بار سنگ 40 ميليمتر باشد. در مورد سنگ بادبر سرتراش و بادكوبه‌اي بايد حداقل ارتفاع هر سنگ 180
[1] ضريب نرم شدن سنگ در آب عبارتست از نسبت تاب فشاري نمونه خيس شده در آب به مدت حداقل 24 ساعت به تاب فشاري همان سنگ در حالت خشك.
ميليمتر باشد. در مورد سنگهاي تمام تراش بايد كليه سطوح سنگ با قلم تراشيده و تيشه‌داري شود به نحوي كه مسطح و بدون اعوجاج و حداكثر بار آن 2 ميليمتر باشد.
سطوح و خطوط مرئي سنگ نبايد لب‌پريدگي داشته باشد و شكل سنگها بايد طوري باشد كه از شكل ديوار تبعيت كند. حداقل ضخامت سنگهاي نماي ريشه‌دار، پله، جدول و مانند اينها 150 ميليمتر است. حداقل ضخامت سنگهاي پلاك مصرفي در كف پله و درپوش 40 ميليمتر، پلاك كفپوش 30 ميليمتر، پلاك نما 20 ميليمتر و براي سنگهاي قرنيز دور اطاقها 10 ميليمتر مي‌باشد.
سنگ بايد متراكم و داراي ساخت و بافت يكنواخت بوده و از بلورهاي ريز تشكيل شده باشد و درجه خلوص آن حتي‌المقدور زياد باشد. حداقل تاب فشاري گرانيتها 1000، مرمرهاي سفيد و خاكستري 800 ، مرمرهاي رنگين 600 ، سنگهاي آهكي متراكم 200، سنگهاي آهكي متخلخل و توفها 50 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع استاندارد شده است.
مصرف سنگهاي غير استاندارد در صورتي مجاز است كه در مشخصات و نقشه‌ها ذكر شده و نمونه آنها قبلاً به تصويب دستگاه نظارت برسد. مصرف مصالح سنگي كهنه در صورتي كه مطابق مشخصات بوده و كاملاً تميز شده باشد بدون اشكال است، ولي بهتر است در پشت كار و به همراه مصالح تميز به كار گرفته شود.
1-3 مصالح نصب
1-3-1 دوغابها و ملاتها
در مورد دوغابها و ملاتها به فصل مراجعه شود.
1-3-2 اتصالات و بستها
مصالح نصب سنگ و اتصالات و بند و بستهاي فلزي يا بايد از فلز زنگ نزن باشد و يا تمام قسمتهاي آن در داخل خمير سيمان ملات و دوغاب قرار گيرد تا از زنگزدگي آنها جلوگيري به عمل آيد. اتصالات غيرفلزي از نظر استحكام و دوام بايد قبلاً به تصويب دستگاه نظارت برسد.
1-4 حمل و نقل و نگهداري
بارگيري، حمل و باراندازي مصالح سنگي بايد با دقت صورت گيرد. انواع گوناگون سنگها بايد جداگانه دسته‌بندي و انبار شوند. آزمايش نمونه‌هاي گرفته شده از سنگ در محل معدن و توده‌هاي سنگ موجود در كارگاه بايد منطبق با ويڿگيهاي خواسته شده در مشخصات باشد.
مصالح سنگي بايد در مكانهاي تميز و حتي‌المقدور سرپوشيده نگهداري شده و از آلودگي آنها با خاك، مواد مضر و يخ و برف جلوگيري شود.
1-5 سنگهاي مناسب براي مصارف گوناگون
براي مصارف گوناگون سنگهايي بايد انتخاب شود كه در جدول زير آمده است:
نوع سنگ مناسب
محل مصرف
رديف
سنگهاي آهکي متراکم، ماسه‌سنگها، توفها، گرانيت، ديوريت، گابرو، بازالت و ديگر سنگهاي سخت بادوام
ابنيه فني راه و کارهاي آبي
1-هر نوع سنگي که با ضوابط پروڿه مطابقت داشته باشد
پي‌سازيها و شالوده‌ها
2-سنگهاي آهکي متراکم، ماسه‌سنگها، مرمرهاي رنگي گوناگون، توفهاي آتشفشاني* ، گرانيت، زينيت، ديوريت، لابرادوريت، گابرو، با زالت و ديگر سنگهاي منطبق با ضوابط پروڿه
نماي خارجي ساختمانها
3-سنگهاي آهکي، دولوميت، ماسه‌سنگها، سنگهاي گچي* ، توفهاي آتشفشاني* و سنگهاي گوناگوني که براي تهيه سنگ شکسته مناسب‌اند
ديوارها
4-سنگهاي آهکي مرمرين شبه مرمر، مرمرها، سنگهاي گچي* ، توفها* ، کنگلومراهاي کربناتي و سنگهاي مشابه
پوشش سطوح داخلي ديوارها
5-الف) ضد آتش- سنگ صابوني (تالکوم)* ، توف* ، اندزيت، بازالت و دياباز
سنگهاي سفت‌کاري، نما و پوششهاي ويڿه
6-ب) ضد اسيد- گرانيت، ديوريت، کوارتزيت، ماسه‌سنگهاي سيليسي، اندزيت، تراکيت، بازالت و دياباز
ج) ضد قليا- سنگهاي آهکي متراکم، دولوميت، منيزيت، ماسه‌سنگهاي آهکي
ماسه‌سنگها، گرانيت، ديوريت، زينيت، گابرو و بازالت
پله‌ها، کفها و دست‌اندازهاي خارجي
7-مرمر، گرانيت و لابرادوريت پله‌ها، کفها و دست اندازهاي داخلي
8-مصرف سنگ منحصراً در كارهاي غير باربر است.