پیشینه هنر سنگ‌تراشی به‌ ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد و کشف این‌‌ظروف‌ نشانگر آن است‌ که‌ در این ایام تراش اشیا مختلف مصرفی‌ و تزئینی از سنگ سبز در‌ کرمان رواج داشته که‌ البته هنوز هم‌ این‌ نوع سنگ استخراج و به‌ مشهد فرستاده‌ می‌شود.

به طور کلی باید گفت که‌ سنگتراشی‌ در ایران قدیم‌ بیشتر به‌ تهیه وسایل‌ کشاورزی‌ و آلات و‌ابزار شکار و کندن پوست‌ حیوانات اختصاص داشته و لوازم‌ سنگی به دست‌ آمده از غار‌ مسکونی‌ کمربند یا غار هوتو در نزدیکی بهشهر که‌ متعلق به‌ ۱۱۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل از‌ میلاد مسیح است نیز دلالت‌ بر همین امر دارد.

هنر سنگتراشی که خاستگاه اصلی آن ایران بوده است از قدمت چندین هزار ساله برخوردار است . سنگتراشان از قدیم با تراش سنگهای کوه ، بعضی از ابزار و اشیاء و اسباب خانه و تندیس و وسایل آئینی و زینتی را می ساختند . شهر مشهد از مراکز عمده و مهم سنگتراشی در کشور است که به قولی از هنگام ورود امام رضا (ع) به توس این هنر در مشهد پدید آمده است .

حجاری و خراطی سنگ‌ اولین هنر بشر، تراش سنگ بوده است. قبل از اختراع خط و با شروع غارنشینی، انسان‌ها برای انتقام پیام و رساندن منظور خود شکل‌هایی روی سنگ حک می‌کردند و اینگونه با هم ارتباط برقرار می‌کردند. به مرور با اختراع خط تراش سنگ برای تهیه وسایل مورد احتیاج به کار گرفته شد. اوج هنر سنگ‌تراشی دوره رنسانس بود که در ایتالیا و یونان پیشرفت قابل توجهی داشت تا آنجا که در یونان افرادی مانند میکلانژ و لئوناردو سهم بسزایی در رشد این هنر ایفا کردند. خراطی سنگ با رشد تکنولوژی و ورود دستگاه‌های تراش پیشینه‌ای حدود 50سال را به خود اختصاص داده است.

هنر مجسمه‌سازی راهی مناسب برای بیان و اشاعه فرهنگ و اندیشه انسانی است.

پیکر تراشی که به انگلیسی Sculpture خوانده می‌شود،از کلمه Sculper به معنی تراشیدن مشتق شده است.

در تعریف مجسمه می‌توان گفت که هر شیئی‌ که‌ قسمتی‌ از فضا را اشغال‌ می‌کند به‌ آن‌ حجم‌ یا مجسمه‌ می‌گویند.

تفاوت این هنر با سایر هنرها در کاربردی‌تر بودن و برقرار کردن ارتباط راحت‌تر با آن است.

مجسمه باید دارای هارمونی و هماهنگی در ساختار و اندازه‌ها باشد.

در این هنر تکنیکی، هر چه مواد مرغوب‌تر و بهتری در اختیار مجسمه‌ساز باشد، اثر با ارزش‌تر و ماندگارتری خلق می‌شود. پس دانستن اهمیت مواد ساختاری در مجسمه‌سازی ضروری است.

مجسمه‌ها از جنس‌های متفاوتی تشکیل شده است. مجسمه‌های فلزی جلب توجه بیشتری می‌کنند و شاید علاقمندان بیشتری نیز داشته باشند.

عمده ترین سنگ هایی که در عملیات ساختمانی در ایران بکار می روند عبارتند از:

  سنگ تراورتن

  سنگ گرانیت

  سنگ مرمریت

  سنگ چینی

  سنگ مرمر

  سرپانتین

  ماسه سنگ

  شیست

سنگهای مصرفی در کارهای بنایی از هر نوع باید تمیز، متجانس، محکم، بدون رگه و عاری از مواد آلی و آلودگیهای دیگر بوده و در مقابل یخبندان مقاوم باشند . انواع سنگهای سست، متخلخل، مطبق و یا سنگهای خارج از استاندارد و اندازه های ذکر شده در نقشه ها یا مشخصات فنی خصوصی ، نباید به مصرف برسند. قبل از حمل سنگ به کارگاه پیمانکار باید ضمن مطالعه اولیه و اطمینان از حصول نسبی انطباق سنگ معدن با مشخصات خواسته شده، اطلاعات و نمونه های لازم را برای بررسی در اختیار دستگاه نظارت قر ار دهد . دستگاه نظارت بر اساس دستورالعم لها و مندرجات این فصل یا سایر ضوابط و استانداردهای معتبر که صلاح بداند ، نسبت به کنترل کیفیت مصالح توسط آزمایشگاه های مورد تأیید کارفرما و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، اقدام و پس از حصول اطمینان از کیفیت معدن دستور حمل سنگ را صادر می نماید

در بنایی با سنگهای قواره شده با رگه های منظم و یا رگه های نامنظم بسته به مشخصات درخواستی، ابعاد سنگهای قواره شده باید مطابق مشخصات و ابعاد خواسته شده در نقشه های اجرایی باشد . بسته به محل قرار گرفتن سنگ و با توجه به انواع سنگهای قواره ، باید ترتیب چیدن سنگها به نحوی باشد که قفل و بست بین سنگها و مسائل مربوط به ایمنی سازه کاملاً رعایت گردد . رعایت نکات زیر در کارهای بنایی این قسمت الزامی است:

الف - محل پی یا بستر دیوار سنگی باید ساخته و آماده شود.

ب- سنگهای مصرفی قبل از کارگذاری و برای جلوگیری از جذب آب ملات ، حتماً باید تمیز و درصورت لزوم در آب خیسانده شوند . از به کارگیری سنگهای آلوده به مواد اضافی، خاک و غیره باید جداً خودداری شود.

بافت گرانولار

در این بافت بلورهای درشت شکل دار ، نیمه شکل دار وحتی بی شکل دیده می شود . این بافت در سنگهای مثل گرانیت ،گرانودیوریت ، تونالیت ، گابرو ، پریدوتیت وجود دارد . ممکن است به این بافت لامپروفیری هم گفته شود . چون در لامپروفیرها که سنگ مافیکی نیمه عمیق است قابل مشاهده است .

بافت گرافیک

در این بافت بلورهای کوارتز در زمینه ای از فلدسپات آلکالن اورتوز (میکروکلین) دیده می شود که به سنگ یک حالت خط میخی می دهد . این بافت نشان دهنده رشد همزمان کوارتز و فلدسپات آلکالن در نقطه اوتکتیک (حداقل دمای ذوب و تبلور سیستم) است .

تفاوت مرمر با مرمريت و سنگ چيني و او نيكس و تراورتن چيست ؟ هر كدام چگونه پديد مي آيند؟ چگونه و در چه شرايطي از آراگونيت مرمر بوجود مي آيد ؟

مرمريت نوعي سنگ آهک رسوبي است در حالي که سنگ مرمر نوعي سنگ آهک حاصل از دگرگوني مي باشد. از نظر تجاري سنگ چيني به سنگ هاي سفيد كله قندي گفته مي شوند كه داراي سختي بسيار بالا مي باشد اما از نظر علمي چيني يا كريستال به يك سنگ آهكي كه در اثر افزايش شار حرارتي ناشي از تزريق ماگماي داغ يا فشار بالا دچار تبلور دوباره شده اند اطلاق مي شود.

تراورتن نوعي سنگ آهكي است كه داراي منشا شيميايي بوده و از ته نشين شدن كربنات كلسيم نزديك چشمه ها ، غارها و حوضچه هاي مردابي به وجود مي آيد اين سنگ بيشتر به رنگ كرم ، زرد ، قهوه اي ، خاكستري و سفيد است بافت آن متخلخل است و به صورت لايه لايه نيز وجود دارد وجود حفره هاي سنگ به دليل خروج گازها به هنگام ته نشين شدن و در پاره اي از موارد تجزيه گياهان است بيشتر آهکهاي تراورتن در رابطه با فعاليت چشمه هاي آب گرم وتحت مکانيزم دگرساني تشکيل شده اند.

دوره های کهن سنگی و پارینه سنگی نشان دهنده دوره هایی است که در آن کاربرد سنگ بر فلز و دیگر مصالح مقدم می باشد. آثار خانه های از سنگ چیده شده متعلق به 7000 پیش در شمال ایران موجود می باشد. خواص عمومی و کاربری سنگها را به طور کلی از نظر منشاء تشکیل به سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگون دسته بندی می کنند.در بررسی خواص عمومی سنگ ها مواردی مانند مقاومت در برابر کشش ، تحمل فشار ، نفوذپذیری ، انتشار امواج، پایداری و در نظر گرفتن امتداد لایه بندی و سطوح ضعیف در عملیات که باید در این مورد گفت که سنگها نوعا دارای سطوحی هستند که در آنها نیروی چسبندگی و اتصال دانه ها نسبت به لایه های دیگر کمتر و یا حداقل است. در مجموع باید مقاومت سنگ ساختمانی بدون شیار، رگه، ترک، خلل و فرج، پوسیدگی و لایه سست باشد و حتی المقدور رنگی یکنواخت داشته باشد بطور کلی سنگ طبیعی را که دارای مقاومت کافی در شرایط جوی و رنگ جالبی باشد می توان در عملیات ساختمانی و به صورت .سنگ لاشه، سنگ قواره، سنگ بادبر، سنگ پلاک، سنگ درپوش، سنگ ستون و حتی به صورت ظروف و وسایل سنگی استفاده نمود.

گرانيتها به دليل سختي زياد, شفافيت, زيبايي خيره كننده, تنوع طرحها و رنگها و تباين زيبايي رنگها اخيرا" در بازار جهاني بعنوان يك سنگ تزئيني لوكس و گران قيمت بسيار مطرح گرديده اند.

در صنعت سنگهاي نما و تزئيني, فقط آن دسته از گرانيتها كه فاقد آثار آلتراسيون بوده و پديده هاي تكتونيكي و بويژه ميكروتكتونيك را تحمل نكرده باشند, بعلاوه از نظر رنگ باب بازار باشند, مطرح هستند. گرچه برش و سايش گرانيتها بسيار مشكل و پرهزينه تر از سنگهاي آهكي است, و فقط ديسكها و سنگ سابهاي ويژه اي قادر به برش و سايش اينگونه سنگها مي باشند.

گرانيتهاي روشن و قرمز و صورتي (گرانيتهاي آلكالن Q + F.Alc.G) بدليل رنگ صورتي يا قرمز خود بسيار ارزنده هستند و در بازار جهاني جايگاه ويژه اي دارند. گرانيتهاي قرمز ناحيه خوي در آذربايجان غربي, از اين نظر منحصر به فرد هستند.