قبل از استفاده از سنگ در ساختمان ، معمولاً برروي آن عملياتي انجام مي شود كه كارآيي و زيبايي آن را افزايش مي دهد . به اين علت اين دسته از سنگ ها را ، سنگ هاي كارشده مي گوييم .

از سنگ هاي كارشده ، صورت هاي زير ساخته مي شود :

سنگ قواره : كه با حذف گوشه هاي تيز و زايد سنگ لاشه به دست مي آيد . ابعاد آن نبايد كمتر از 15 سانتي متر باشد.

سنگ بادبر يا رگه اي : اين نوع سنگ ها به صورت تقريباً‌مكعبي در مي آيند.  سطح نماي آنها را تقريباً مربع يا مستطيل شكل مي سازند .

لاشه هاى حاصل از استخراج سنگ تراورتن (کوپ) در صنايع مختلف کاربرد دارد که در مطالعه حاضر صنايع مصرف کننده اين مواد شناسايى گرديده اند. : از جمله موارد مصرف لاشه سنگ در صنعت عبارتند از ساخت مصنوعات سنگى (ساخت ظروف سنگى، سرغليان، حجارى وديگ سنگى)، مصنوعات هنرى، مجسمه سازى، يادبودها، پودر سنگ و خرده سنگ (پودرسنگ و خرده‌سنگ براى توليد دى‌اکسيد کربن، پوست‌کنى برنج، خمير کاغذ، صابون سازى و صنعت شيشه مورد استفاده قرار مى گيرند)،

دلایل مصارف تراورتن ها بعنوان سنگ ساختمانی :

مقاومت قابل قبول

 برش و صیقل پذیری ایده آل

شرایط استخراج ایده آل بدلیل اینکه اغلب با لایه بندی افقی شیب کم و در نقاط کم ارتفاع و قابل دست یابی تکمیل می گردند .

عدم وجود ساختارهای تکتو نیکی بر روی ذخایر تراورتن ها به دلیل جوان بودن ( کواترنر ) بعد از فازهای کوهزایی مختلف زمین شناسی یافته اند

وجود چنين معادني مصرف داخلي را جوابگو می باشد و فقط هنوز در زمينه صادرات توفيق آن چنان نداريم.و عمده صادرات اين معادن فروش به صورت سنگ کوپ مي باشد. که در کنار اين معادن محلات نيز يکي از قطبهاي سنگ ايران است که با وجود معادن متعدد و کارخانجات فراواني بستر مناسبي از قطب سنگ در اين منطقه فراهم گرديده است. بطوريکه بعنوان يک صنعت از کارهاي اصلی اين شهرستان مي باشد و باعث رونق اقتصادي گرديده است بطوريکه معادن حاجي آباد و آتشکوه اين منطقه از نظر ژنز سنگ در دنيا بي نظير است که در مقاله به شرح تراورتن در محلات مي پردازيم.

فرآيند هوازدگي ، سنگ هاي قديمي را به تدريج متلاشي و تبديل به قطعات كوچك تر مي كند .

عوامل فرسايش مثل آب هاي جاري ، باد ، امواج  و يخ هستند 

نيروي جاذبه مواد حاصل از هوازدگي سنگ هاي بستر را حمل و آنها را خردتر مي كند .اين مواد را رسوبات مي گويند .

 ذرّات ماسه در تلماسه هاي صحرايي ، گل رس در مرداب ، ريگ در بستر رودخانه ، حتي گرد و خاك روي وسايل منزل مثال هايي در مورد اين فرآيند بي وقفه هستند .

سرانجام رسوبات در محل هايي جديد مثل دريا ، درياچه  صحراها ته نشين ( رسوب گذاري ) و به صورت لايه هاي روي هم جمع مي شوند .

1- چكيده:

معرفي سنگهاي آنتيك و ايده پديد آمدن آنها: سنگ آنتيك از قرار دادن قطعات شكسته سنگ و خرده سنگ كنار هم (ضايعات و باطله هاي سنگهاي تراورتن) و چسباندن آنها با ملاتهائيكه پايه زريني دارد توليد مي شوند و به عبارتي از مجموع و تركيب باطله ها و ضايعات سنگهاي تزئيني تراورتن با مواد افزاينده مختصر ديگر بدست ميآيند. ايده پديد آمدن سنگهاي آنتيك از آنجا شكل گرفت كه طراحان و آرشيتكت ها بمنظور هر چه زيباتر كردن فضاها اعم از فضاهاي بيروني و دروني ساختمانها و كف پوش ها و محوطه سازيهاي بيروني نياز به سنگهايي با فاكتورهاي مورد نظر خويش را احساس مي نمودند بعلاوه پيشرفت صنعت ساختمان و سليقه هاي مختلف اين نياز را بيان ميكرد كه سنگهايي با طرحهاي مختلف و فاكتورهايي فيزيكي و مكانيكي كيفيت بالا و قيمت مناسب بايد در دسترس باشد.

به طور كلي، كيفيت سنگهاي تزئيني و نما به عوامل زير بستگي دارد: نوع سنگ، رنگ سنگ، نحوه استخراج، چگونگي برش و صيقل، دقت در نصب و انتخاب سنگ.

●نوع سنگ در تهيه پلاك سنگ، سنگهايي از قبيل تراورتن، كنگلومرا، مرمريت، مرمر، گرانيت و نظاير آنها مورد استفاده قرار مي گيرند. در تشخيص نوع سنگ، غير از ويڿگيهاي شيميايي و نوع كاني، عواملي از قبيل شكستگيها، درزه ها، اثرات هوزدگي، خلل و فرج، و غيره نيز دخالت دارند.

●رنگ سنگ ارزش اقتصادي سنگها، صرفنظر از ساير عوامل، تحت تأثير رنگ آنها نيز قرار دارد. رنگهاي زيباتر و وزين تر معمولاً بيشتر مورد استقبال قرار مي گيرند. براي مثال، تراورتن قرمز و گردويي با آنكه به لحاظ مقاومت پائين تر از تراورتن سفيد مي باشد، مع ذلك ارزش اقتصادي بيشتري نسبت به آن دارد.

●نحوه استخراج به منظور تهيه پلاكهاي بزرگ، تهيه قواره هايي با ابعاد مناسب از معدن الزامي است. استخراج سنگ قواره از معدن به روشهاي مختلفي صورت مي گيرد؛ از جمله اين روشها مي توان به موارد زير اشاره نمود: استخراج به روش مواد ناريه، استخراج به كمك مواد مخصوص، استخراج به روش چالهاي موازي، استخراج به كمك سيم برش، استخراج به كمك تيغه هاي برنده و استخراج به روش شعله.

● بخش معادن ميزان ذخائر ايران در بخش سنگهاي تزئيني شامل سنگهاي تراورتن، مرمر، مرمريت، سنگ چيني و گرانيت بسيار قابل توجه مي باشد و ذخائر شناخته شده اين نوع از سنگها بر اساس اطلاعات تا پايان سال 1383، حدود 1750 ميليون تن برآورد شده است. به تفكيك، ميزان ذخائر اين نوع سنگها عبارت است از : تراورتن 180 ميليون تن، مرمر 10 ميليون تن، مرمريت 945 ميليون تن، سنگ چيني 259 ميليون تن و سنگ گرانيت 355 ميليون تن .

سهم ذخائر قطعي اين سنگها در كشور به ترتيب 10 ، 1 ، 54، 15 و 20 درصد محاسبه مي شود كه در اين صورت سنگهاي مرمريت، گرانيت و سنگ چيني به ترتيب از بيشترين سهم برخوردار بوده و در مجموع 89 درصد از كل سنگهاي تزئيني را تشكيل مي دهند. لازم بذكر است كه بر اساس آخرين اطلاعات برآورد شده ، سنگهاي تزئيني در مجموع 3/6 درصد از كل ميزان ذخائر مواد معدني كشور را تشكيل مي دهد كه در اين ميان سهم سنگهاي مرمريت، گرانيت، چيني، تراورتن و مرمر به ترتيب 4/3، 3/1، 9/0، 6/0 و 04/0 درصد مي باشد.

30 سال قبل در سال 1972 كارشناسي از سازمان توسعه صنعتي ملل متحد (يونيدو) گزارشي در مورد صنعت سنگ ايران تهيه نموده است كه اين گزارش قبلاً در نشريات و يا كتب مربوط به سنگ هاي ساختماني بطور كامل درج شده و در اين مقاله در مرحله اول صرفاً به نكات عمده گزارش اشاره مي شود و سپس وضعيت موجود را تا حد امكان مورد بررسي قرار مي دهيم.

تهيه كننده گزارش در خصوص مشخصات عمومي ذخاير سنگهاي تزئيني و نما در ايران چنين نظر داده است: اين گونه سنگها تقريباً در تمام نقاط كشور يافت مي شوند و شرايط مناسبي براي استخراج و مصرف آنها در اكثر شهر هاي ايران وجود دارد و در عين حال بيشتر معادن در فواصل دور از شهرها، راه آهن و نيروگاه هاي برق واقع شده اند كه اين وضعيت سبب مشكلاتي در كار معادن مي گردد.