صـنـعـت سـنـگ از اولـيـن مـرحـلـه اكتشاف و بهره برداري تا آخرين مراحل فرآوري بايد به صورت يك مجموعه ديده شود كه در انتهاي آن، موضوع مهم و اساسي صادرات توليدات و فرآورده هاي حاصله در بازارهاي جهاني است. اما عليرغم توليد بيش از 7 مـيـلـيـون تـن سـنـگ هاي مختلف در كشور، توان صادراتي ايران حدود 4 درصد از كل ميزان توليد مي باشد؛ در حالي كه اين شاخص براي كشور چين 57 درصد، ايتاليا 40 درصد و تركيه 32/5 درصد است.

مـتـاسـفـانـه در سـال هـاي اخـيـر فاصله صدور سنگ هاي كار نشده يا خام با سنگ هاي كار شده مرتباً افزايش يافته و در بعضي آمارهاي سال 1381 درصد تغييرات از لحاظ ارزش و وزن به صورت منفي درآمده است. با ادامه اين روند در آينده نزديك صرفاً صادركننده سنگ خام خواهيم بود و به احتمال زياد بايد در انتظار واردات انواع سنگ هاي كار شده با قيمت هايي به مراتب بيشتر از توليدات داخلي نيز باشيم. بنابراين بايد قبول كنيم كه فعاليت هاي ما در صنعت سنگ بر مبناي يك برنامه ريزي صحيح و اصولي نبوده است. بديهي است، زماني امكان حضور تـوانـمـنـد صـنعت سنگ كشورمان در صحنه هاي بين المللي ميسّر مي گردد كه مسٿِولان مربوطه با اعمال سياست هاي اصولي و ضروري و همچنين انجام هرگونه تغييرات مورد نياز در قوانين و مقررات، زمينه هاي لازم را براي اين حركت ايجاد نمايند.

سنگ تزئيني، سنگي است طبيعي كه در اندازه مشخص انتخاب، تراش و يا برش خورده باشد. به معناي وسيع كلمه، اصطلاح سنگ تزئيني شامل سنگها در هر شكل مي باشند كه به طور مستقيم و پس از برش، سائيده شدن و صيقل كاري در نماهاي داخلي و خارجي ساختمانها به كار مي روند. در زبان لاتين اين اصطلاح به اسامي زير معروف مي باشد.

Facing Stone, Cut Stone, Dimention Stone, Tom Stone, Curb Stone, Decorative Stone, Monumental Stone, Facing Slab, Ornament Stein, Baustein, Lerochesornamentales.

سنگهاي تزئيني از نظر سنگ شناسي به يكي از گروههاي سنگ آذرين، دگرگوني و يا رسوبي اختصاص دارند و شامل انواع مرمر، مرمرميت، چيني، كنگلومرا، تراورتن، ماسه سنگ، گرانيت، ديوريت، سينيت، گابرو و بعضي موارد كم اهميت تر مي باشند.

سنگ هاي تزييني متداول در ايران شامل گرانيت ، مرمريت ، تراورتن ، چيني و مرمر ( اونيکس ) است که پراکندگي آنها از نظر زماني و مکاني به صورت زير است :

گرانيت : سنگ هاي گرانيتي به مفهوم تجاری در ايران عمدتاً از انواع آذرين دروني شامل گرانيت ، گرانوديوريت ، ديوريت و گابرو به ميزان کمتر، سنگ هاي اولترامافيک و هورنفلس هاست که در ادوار مختلف زمين شناسي ازپرکامبرين تا اواخر دوران سوم قرار ميگيرند. سنگ هاي گرانيتي ايران داراي رنگ هاي مختلف سفيد، خاکستري، صورتي ، سبز و سياه بوده که انواع سفيد، خاکستري و صورتي در گروه گرانيت تا ديوريت و انواع سبز و سياه در گروه گابرو ، دياباز ، بازالت ، اولترامافيک و هورنفلس قرار ميگيرد. سنگ هاي گرانيتي عمدتاً در دوران دوم ( ڿوراسيک و کرتاسه ) شامل گرانيت هاي شيرکوه، شاه کوه، الوند، شازند، کرکس، زاهدان، بزمان مشهد، قوشچي و پيرانشهر و .... ، دوران سوم ( اليگوسن ) شامل گرانيت خرمدره، علم کوه، کلاردشت و ... تشکيل شده اند .

سنگ سبز البرز که در حقيقت سنگ هاي توفي سازند کرج با زمان ائوسن ميباشد نيز به عنوان سنگ هاي گروه گرانيت در بدنه پل ها، ديوار سنگي پارک ها و محوطه هاي ساختمان هاي بزرگ اداري و برج ها ، سنگ چين خيابان ها و بعضاً به عنوان نماي بيروني کاربرد دارد

بررسي صنعت سنگ برزيل

برزيل يكي از بزرگترين توليدكنندگان و صادركنندگان سنگ تزئيني در جهان به شمار مي رود. در سال 2003 اين كشور با توليد 2/3 ميليون تن سنگ در رتبه هفتم قرار دارد. همانطور كه نمودار ذيل نشان مي دهد در بين سنگهاي تزئيني توليد شده در برزيل، گرانيت مهمترين نوع سنگ به شمار رفته و با حدود 600 نوع مختلف، 57 درصد مجموع توليد سنگ اين كشور را تشكيل مي دهد. بازار گرانيت اين كشور داراي ارزش 3/1 ميليارد دلار آمريكا بوده و با تقاضاي در حال رشد براي ابزار و تجهيزات معدن كاري روبه رو مي باشد. اين كشور چهارمين توليدكننده بزرگ گرانيت بوده و ارزش صادرات اين محصول در سال 2004 بالغ بر 600 ميليون دلار مي باشد.

بررسي صنعت سنگ هند

كشور هند يكي از بزرگترين توليدكنندگان سنگ جهان محسوب مي شود، به طوريكه در سال 2003 حدود 3/11 درصد توليد سنگ در اين كشور انجام شده است. در ده سال گذشته ابعاد صنعت سنگ هند سالانه از رشد متوسط حدود 10 درصد برخوردار بوده است. به طور سنتي، سنگ و محصولات سنگ طبيعي هند به عنوان مواد ساختماني عالي محسوب مي شود. در سال 2003 مصرف سنگ طبيعي اين كشور بيش از 1250 ميليون دلار بوده است.

اين كشور به عنوان يكي از توليدكنندگان و صادركنندگان عمده گرانيت جهان محسوب مي شود. در اين كشور حدود 110 نوع گرانيت براي صادرات شناسايي شده است.

كشور ايالات متحده همراه با سه كشور چين، آلمان و ايتاليا، مهمترين واردكنندگان سنگ در سالهاي اخير محسوب مي شوند. با توجه به اهميت اين كشور در واردات سنگ، واردات ايالات متحده از انواع مختلف سنگ در دوره 2003-1999 مورد بررسي قرار گرفته است.

در فاصله سالهاي 1999 تا 2003 مقدار واردات سنگ ايالات متحده از 55/1 ميليون تن با 91 درصد افزايش به رقم 96/2 ميليون تن افزايش يافته و به طور ميانگين واردات سالانه سنگ ايالات متحده در حدود 18 درصد رشد داشته است. در همين مدت ارزش واردات سنگ از 1/1 ميليارد دلار با 81 درصد افزايش به 2 ميليارد دلار رسيده كه از رشد ميانگين سالانه در حدود 16 درصد برخوردار بوده است. در مجموع در طول سالهاي 1999 حدود 90 درصد مقدار و بيش از 97 درصد ارزش سنگهاي وارداتي به ايالات متحده از نوع سنگهاي كارشده بوده و سهم سنگهاي كارنشده از نظر مقدار و ارزش در كل واردات سنگ اين كشور ناچيز مي باشد.

انواع سنگ

قطعات سنگ، بر حسب مورد مصرف و نقش آنها در استحكام بنا، به اشكال و ابعادي تهيه مي‌گردند كه نوع و نام آنها به شرح ذيل است:

_سنگ كله

_سنگ راسته

_سنگ دو كله و يا سرتاسري

_سنگ پشت‌كار

_سنگ توكار

_سنگ نبشي

مکانیک سنگ شاخه ای از علم مهندسی است که در آن چگونگی رفتار سنگ در برابر نیروها و عوامل خارجی مورد بحث قرار می گیرد.مکانیک سنگ از دو کلمه rock به معنی سنگ و mechanics به معنی مکانیک گرفته شده است. مکانیک سنگ مبحثی از علوم مهندسی است که در آن چگونگی رفتار سنگ در برابر عوامل بیرونی و درونی و تغییرات آنها مورد بحث قرار می‌گیرد و چون رفتار سنگ بستگی کامل به ویڿگیهای آن دارد، از اینرو بررسی آن گروه از خواص سنگها که در این مورد اهمیت دارد نیز بخشی از مبحث مکانیک سنگ را تشکیل می‌دهد.

تاریخچه

بناها و آثاری چون سدهای مربوط به سده‌های 29 و 30 قبل از میلاد در مصر و عراق ، اهرام ثلاثه مصر ، کاخ تخت جمشید و مقبره‌های نقش رستم که بر سنگ (از سنگ و یا در سنگ) ساخته شده‌اند گواه بکارگیری روشهای دقیق در امر انتخاب ، استخراج و کندوکاو سنگ و لذا کاربرد مکانیک سنگ از دیر زمان‌اند. ارتباط تنگاتنگ ما با سنگ به پیش از تاریخ بر می‌گردد. در آن زمان ، پیکانها ، ابزار معمولی و ظروف ، استحکامات ، خانه‌ها و حتی تونلها از سنگ یا در سنگ ساخته می‌شد. ساختها و مجسمه‌هایی مانند معبد ابوسمبل از مصر نشان دهنده استفاده از روشهای بسیار دقیق در امر انتخاب محل ، استخراج و کندوکاو بر سنگ است.

نماسازي با سنگ شامل نماسازي با سنگهاي غيرمنظم مانند لاشه، لاشه موزائيكي، لاشه موزائيكي درز شده و نماسازي با سنگهايي منظم مانند بادبر، بادبر سرتراش، بادكوبه‌اي، تيشه‌اي، صيقلي و نماسازي با سنگهاي پلاك از لوحه سنگ مي‌باشند. مقاومت فشاري سنگها، ميزان جذب آب، تاب در برابر يخبندان، ثبات در مقابل نور و ساير ويڿگيهاي سنگ طبق مشخصات مندرج در فصل مصالح خواهد بود

نماسازي با سنگهاي غيرمنظم

در اين نوع نماسازي استحكام ملات، بايد در حد استحكام سنگ باشد تا پيوستگي و يكپارچگي اجزاي متشكله تأمين گردد، بدين منظور مي‌توان از ملاتهاي ماسه سيمان و باتارد و ماسه آهك استفاده نمود. حداقل ضخامت ديوار هنگامي كه نماسازي با سنگهاي غيرمنظم صورت مي‌پذيرد، 60 سانتيمتر خواهد بود. در اجراي نماسازي با سنگهاي غيرمنظم، بايد از ايجاد درزهاي ممتد خودداري شود. درزهاي قائم در رجهاي متوالي نبايد در امتداد هم قرار گيرند، حداقل فاصله درزهاي قائم از يكديگر 10 سانتيمتر است. در ديوارهاي نيمه‌سنگي متشكل از سنگ و آجر، چنانچه بيش از ضخامت ديوار يا آجر احداث شود، بايد از تقليل سريع حجم آجركاري جلوگيري به عمل آيد. بدين منظور لازمست از ملات با استحكام زياد مانند ملات ماسه سيمان استفاده شود و با اجراي تدريجي امكان خشك شدن رديف زيرين فراهم آيد، تكيه تيرهاي سقف بايد روي قسمت آجري باشد.

كانی ها: ذرات تشكیل دهنده سنگها را كانی گویند

انواع كانی ها از نظر طریقه بوجود آمدن:  

1- كانی های اولیه

 2- كانی های ثانویه

الف: كانی های اولیه: كانی هایی هستند كه بر اثر سرد شدن مواد مذاب درون زمین بوجود می آیند مثل كوارتز – فلدستاپ – میكا (كانی های سیلیكاتی) – هماتیت – لیمونیت(كانی های آهن دار) – كلیست (كانی كلسیم دار)

ب: كانی های ثانویه: بر اثر تغییر و تجزیه كانی های اولیه بوجود می آیند مثال كانی رستی (از تجزیه فلدستاپ ها حاصل می شوند)

شناسایی كانی ها: برای شناسایی كانی ها از خواص آن ها استفاده می كنند(شكل بلور- سختی-  رنگ گرد كانی- جلا- رسانایی اكتریكی- چگالی)

سختی: میزان سختی كانی ها با هم متفاوت است سخت ترین انها الماس با درجه 10 و نرمترین آنها تالك با درجه 1 سختی بقیه كانی ها بین درجه 1 تا 10 است.

درجه سختی كانی: میزان مقاومت آن در برابر خراشیدگی را نشان می دهد.